Cette liste donne les lieux de passage le long de la Via Militaris, également appelée Via Singidunum, ou encore Via Diagonalis : villes, villages, étapes, carrefours, rivières ou traversées de rivières.

Initialement une voie romaine dans les Balkans, qui assurait la liaison entre l'Europe et l'Asie mineure, elle a rempli son rôle stratégique jusqu'à la fin du Moyen Âge. Cette voie a été principalement utilisée pour les mouvements de troupes, mais aussi pour le transport et les échanges culturels.

Tableau des lieux

Sources

Historischer Handatlas de Gustav Droysen

L’Allgemeiner Historischer Handatlas de Gustav Droysen, datant de 1886 (cartes intitulées Die unteren Donauländer zur Römerzeit), montre les implantations suivantes le long de la Via Militaris (du nord-ouest au sud-ouest) :

Poetovio, Jovia, Carrodunum, Bolentium, Mursa, Cibalae, Sirmium, Taurunum, Singidunum, Monsaureus, Viminatium, Municipium, Idimum, Horreum Margi, Praes. Dasmini, Praes. Pompei, Naïssus, Remesiana, Turres, Meldia, Serdica (ulpia), Bagaraca, Lissae, Besapara, Philippolis (Trimontium), Arsus, Hadrianapolis (Orestia), Bergulae, Tzurulum (Syrallum), Selymbria, Regio, Byzantium.

Itinerarium provinciarum Antonini Augusti

L’Itinéraire d'Antonin, datant du début du IIIe siècle apr. J.-C. énumère les localités suivantes, sans cependant utiliser les notions de Via Militaris ou Via Diagonalis :

Mursa civitas, Cibalas civitas, Ulmos vicus, Sirmi civitas, Bassianis civitas, Tannino classis, Singiduno castra (aujourd’hui Belgrade), Aureo monte, (ab Aureo monte Vinceia, Margo, et leg. VIII, inde Viminacio, Viminacio (aujourd’hui Kostolac), Municipio, Idimo, Horreo Margi, Pompeis, Naisso (aujourd’hui Niš), Remisiana, Turribus, Meldia, Serdica (aujourd’hui Sofia), Bagaraca, Helice, Lissas, Bessapara, Philippopoli (aujourd’hui Plovdiv), Cillis, Opizo, Arso, Subzupara, Burdipta, Hadrianopoli (aujourd’hui Edirne), Ostudizo, Burtudizo, Bergule, Drizipara, Izirallo, Heraclia, Cenofrurio, Melantiada, Byzantio [qui et Constantinopoli] (aujourd’hui Istanbul).

Table de Peutinger

Lieux situés sur la route de Singiduno (Belgrade) à Constantinople selon la table de Peutinger :

Singiduno, Tricornio, Monte aureo, Margum fl. (fleuve), Viminatio, Municipio, Iovis pago, Idimo, Horrea Margi, Presidio pompei, Gramrianis, Naisso, Romesiana, Turribus, Meldiis, Sertica ( = Serdica), Sarto, Egirka, Zyrmis, Bessapora, Ranilum, Pizo, Arzum, Castra rubra, Burdenis, Hadrianopoli, Hostizo, Burtizo, Bergule, Drysiporo, Syrallo, Perintos, Cenopurio, Ad statuas, Melentiana, Constantinopolis.

Anonyme de Bordeaux (Itinerarium Burdigalense)

Stations de Mursa à Constantinople selon l’anonyme de Bordeaux (333-334) :

ciuitas mursa, mutatio leutuoano, ciuitas cibalis, mutatio caelena, mansio vlmo, mutatio spaneta, mutatio vedulia, ciuitas sirmium, (Fit ab aquileia, sirmium usque milia ccccxii, mansiones xvii, mutationes xxxviii – au total, d’Aquilée à Sirmium, 412 milles, 17 mansiones, 39 mutationes), Mutatio fossis, ciuitas bassianis, mutatio nouiciani, mutatio altina, ciuitas singiduno (aujourd’hui Belgrade), (Fines pannoniae et misiae – frontière entre la Pannonie et la Mésie), Mutatio ad sextum, mutatio tricornia castra, mutatio ad sextum miliarem, ciuitas aureo monte, mutatio vingeio, ciuitas margo, ciuitas viminacio, Mutatio ad nonumi, mansio munecipio, mutatio iouis pago, mutatio bao, mansio idomo, mutatio ad octauum, mansio oromago, (Finis myssiae et asiae – frontière entre la Mésie et la Dacie), Mutatio sarmatorum, mutatio caminitas, mansio ipompeis, mutatio rampiana, ciuitas naisso (aujourd’hui Niš), mutatio redicibus, mutatio vlmo, mansio romansiana, mutatio latina, mansio turribus, mutatio translitis, mutatio ballanstra, mansio meldia, mutatio scretisca, ciuitas serdica (aujourd’hui Sofia), (Fit a sirmium serdica usque milia cccxiiii, mutationes xxiiii, mansiones xiii – au total, de Sirmium à Sofia, 314 milles, 24 mutationes, 13 mansiones), Mutatio extuomne, mansio buragara, mutatio sparata, mansio hilica, mutatio soneio, (Fines daciae et traciae – frontière entre la Dacie et la Thrace), Mutatio ponte vcasi, mansio bona mansio, mutatio alusore, mansio basapare, mutatio tugugero, ciuitas filopopuli (aujourd’hui Plovdiv), mutatio sernota, mutatio paramuole, mansio cillio, mutatio carassura, mansio arzo, mutatio palae, mansio castozobra, mutatio rhamis, mansio burdista, mutatio daphabae, mansio nicae, mutatio tarpodizo, mutatio vrisio, mansio virgoles, mutatio narco, mansio drizupara, mutatio tipso, mansio tunorullo, mutatio beodizo, ciuitas heraclea, mutatio baunne, mansio salambria, mutatio callum, mansio atyra, mansio regio, Ciuitas constantinopoli (aujourd’hui Istanbul), (Fit a serdica constantinopoli milia ccccxiii, mutationes xii, mansiones xx – au total, de Sofia à Constantinople, 413 milles, 12 mutationes, 20 mansiones),,.

Anonyme de Ravenne

La cosmographie anonyme de Ravenne, datant de l’an 700 énumère également quelques lieux situés le long de la Via Militaris. Fabrizio Vanni les confronte aux noms de lieux contenus dans la table de Peutinger (entre parenthèses, les noms figurant dans l’anonyme de Ravenne) :

Singiduno, Tricornio, Monte aureo, Margum fl., Viminatio, Municipio, Iovis pago (Pago), Idimo, Horrea Margi (Orea Margi), Presidio Dasmini (Dasmiani), Presidio Pompei (PoVpeg is), Gramrianis (Crambianis), Naisso (Naison), Romesiana (Romessiana), Turribus (Turribus), Meldiis (Meldis), Sertica, Sarto (Sparthon), Egirca (Egerica), Zyrmis (Zirmis), Philipopolis, Ranilum (Ranilum), Pizo, Arzum, Castris Rubris, Burdenis, Hadrianopoli, Hostizo, Burtizo (Burtizon), Bergule (Bergule), Drysiporo (Drusipara), Syrallo (Surallon), Perintus, Ad statuas (Statuas), Melintiana (Melantiada), Regio, Constantinopolis.

Récits de voyage

De nombreux itineraria parlent de la Via Militaris.

Après la conversion de la Hongrie au christianisme, à la fin du Xe siècle, un nombre croissant de pèlerins occidentaux de haut niveau se mit à voyager par la Via Militaris à partir du début du XIe siècle, par exemple des évêques allemands et français se rendant à Jérusalem. Plus tard, des envoyés impériaux se rendirent plus souvent dans l’Empire ottoman. Leurs accompagnateurs rédigèrent parfois des récits de voyage.

Le comte Guillaume IV d'Angoulême (Taillefer) fut l’un des premiers à rouvrir la voie terrestre vers Jérusalem en passant par les Balkans (1026), comme le rapportent Adémar de Chabannes et les Gesta episcoporum et comitum Engolismensium, ajoutant que personne ne s’était aventuré avant lui le long de cette route : « quia novella adhuc christianitas per Ungriam et Sclavoniam erat ». Quatre évêques allemands voyagèrent également par la voie : Gunther de Bamberg, accompagné du poète Ezzo, Siegfried Ier de Mayence, Otto de Riedenburg (évêque de Ratisbonne) et Guillaume Ier d’Utrecht en 1064, avec 7000 pèlerins se rendant en Terre sainte.

Mihailo Popović donne la liste suivante de récits de voyage sur la Via Militaris : Itinerarium de Brugis (Itinéraire de Bruges, vers 1380), Peter Sparnau et Ulrich von Tennstaedt (1385/86), Johannes Schiltberger (1396-1427), Bertrandon de la Broquière (1432/33), Pedro Tafur (1435-1439), Cyriaque d’Ancône (1444/45), Konstantin Mihailović (1455-1463), Jacopo de Promontorio de Campis (1456), Giovanni Maria Angiolello (1470-1483), Martino Segono (1480), Bernardo Michelozzi et Bonsignore Bonsignori (1497/98), Arnold von Harff (1496-1499), Felix Petančić (1513), journal de la première campagne de Soliman le Magnifique en Hongrie (1521), journal de la deuxième campagne de Soliman le Magnifique en Hongrie (1526), Triscano Savregnano (après 1528), journal de la deuxième campagne de Soliman le Magnifique à l’assaut de Vienne (1529), Benedikt Kuripešič (1530/31), journal de la cinquième campagne de Soliman le Magnifique contre l’Empereur Charles Quint (1532), Benedikt Kuripešič (1532), Corneille Duplicius de Schepper (1533), Benedetto Ramberti (1534), journal de la septième campagne de Soliman le Magnifique contre Vlora (1537), Paulus Rubigallus (1540), Hieronymus Laski (1540/41), Nasuhü’s-Silahi, dit Matrakçı (1543), Hugone Favolio (1545/46), Jean Chesneau (1547-1555), Catharin Zen (1550), Hans Dernschwam (1553-1555), Antun Vrančić (1553), Ogier Ghislain de Busbecq (1554/55), Melchior von Seydlitz (1556-1559), Erazm Otwinowski (1557), Gaspare Erizzo (1558), Viaggio per terra da Dolcigno a Costantinopoli von le miglia italiane, et altri avvertimenti, e note (1558), Marino Cavalli (1558-1560), Jakob von Betzek (1564-65) Michael von Saurau (1567), Antun Vrančić (1567), Karel Rijm (1570-1574), Salomon Schweigger (1577-1581), Levinus Rijm (1583) et Reinhold Lubenau (1587/88).

Levinus Rijm

Levinus Rijm décrit un voyage de Bruxelles à Stamboul (Istanbul) qu’il fit de juillet 1583 à février 1584 en tant qu’accompagnateur de plusieurs nobles. Levinus Rijm définit dans son journal la Via Traiana comme trait d’union entre Budapest et Constantinople. Au Moyen Âge et à la Renaissance, la Via Militaris commençait ou s’achevait non pas à Belgrade, mais se prolongeait jusqu’à Budapest. Les étapes entre Belgrade et Budapest étaient en 1584 : Vukovar, Osijek, Mohács, Tolna, Paks, Dunaföldvár.

Source de la traduction

  • (de) Cet article est partiellement ou en totalité issu de l’article de Wikipédia en allemand intitulé « Liste der Wegepunkte der Via Militaris » (voir la liste des auteurs).

Références

  • Portail de la Bulgarie
  • Portail de la Serbie
  • Portail de l’archéologie
  • Portail de la Rome antique
  • Portail de la route

Ostia, Portus Romae Revista de Historia Ancient rome, Ostia

111 Lieux le long de la Côte d'Opale à ne pas manquer broché

Middelburg_1739_Covens_&_Mortier.JPG (2500×1852) Oude kaarten

Decker, Paul Fürstlicher Baumeister, Oder Architectura Civilis Wie

Forteresse de Coylan Castillos, Planos, Fortaleza